Bron: Cultuurhistorische verkenning (Het onderzoek is uitgevoerd door historica drs. E. Vink en bouwhistorici ir. J.A. van der Hoeve en drs. K. Emmens.

Het perceel waarop Mariahove is gebouwd, is omstreeks 1892 afgesplitst van het goederenbezit van het nabijgelegen landhuis Vrouwenhof. Na de aankoop door Henri van Gilse liet hij daar omstreeks 1899-1901 de villa Mariahove bouwen, genoemd naar zijn echtgenote Maria Kenis.

Het ontwerp is van de hand van de Roosendaalse architect M. Vergouwen, gebaseerd op een romantische kasteelarchitectuur. Dit blijkt uit de schilderachtige opzet met erkers, hoektoren, kantelen en dergelijke. De vormentaal is overwegend neo-renaissance.
In dezelfde tijd kwamen ook een koetshuis tot stand, en een tuinaanleg in landschapsstijl. De villa en de tuin kenden een nauwe samenhang, ook aan de achterzijde: dankzij de warande waren de achterkamers van de villa een soort tuinkamers.

In 1938 is Mariahove aangekocht door de Pius X Stichting. Deze kerkelijke organisatie hield zich bezig met maatschappelijk werk onder fabrieksarbeidsters. Ook lijkt in 1939 de RK Huishoud- en Nijverheidsschool in de villa te zijn ondergebracht. Deze nieuwe functies hebben voor het gebouw weinig gevolgen gehad.

Nadat de gemeente Roosendaal de villa aankocht in 1968, werd in 1975 de gemeentelijke muziekschool in Mariahove ondergebracht. Daarbij werden de warande en bijkeuken tegen de achterge- vel gesloopt en is op dezelfde plaats de huidige aanbouw gerealiseerd. Hierdoor ging de samenhang tussen de villa en de tuin verloren en verwerden de achterkamers tot een soort middenkamers.

In het interieur van de villa werd rechtsachter de bediendentrap gesloopt, waarna een gewijzigde indeling met sanitaire ruimten werd aangebracht. Tevens werd de zolderverdieping ingericht en de vide tussen de hal op de begane grond en de verdieping dichtgezet.

Het middendeel van de voortuin werd heringericht tot een formele tuin. Verder werden de stalen brandtrap en enkele vluchtwegen toegevoegd. In 2001 vertrok de muziekschool uit de villa en sindsdien is Mariahove weer (tijdelijk) bewoond. Daartoe hebben slechts ondergeschikte aanpassingen plaatsgevonden.

In 2007 verwoest een felle brand de volledige kap van Mariahove en staat het een periode leeg. In 2008 wordt het pand verkocht aan Roosendaal Arbo. 2010 is de buitenzijde van Mariahove weer in oude glorie hersteld. De binnenzijde wordt momenteel (2012) gerestaureerd.

De oude villa bevindt zich nog grotendeels in de situatie zoals die in 1899 bij de bouw tot stand is gekomen. Dit geldt zowel voor de gevels, de dakconstructie als de interieurindeling.

Kenmerkend is het materiaalgebruik in de schilderachtig opgezette gevels: verschillende soorten baksteen en natuursteen. De interieurindeling wordt bepaald door een driebeukige opzet, evenwijdig aan de zijgevels.

Op de begane grond en de verdieping zijn de vertrekken gegroepeerd rond centrale hallen, die oorspronkelijk door middel van een vide met elkaar in verbinding stonden. Vanwege de vide heeft het trappenhuis een bescheidener vorm gekregen.

Ook van de interieurdecoratie is nog redelijk veel aanwezig, zoals de deuren en kozijnen, vensterbanken en dergelijke. Achter moderne afwerkingen mogen nog oorspronkelijke afwerkingen vermoed worden. Niet in het minst betreft dat laatste de oorspronkelijke kleurstelling, waarvan her en der enkele stukjes aan het licht traden.

Het sobere karakter van de profilering van de stucplafonds wijst erop dat ook de plafonds oorspronkelijk beschilderd zullen zijn geweest. Opmerkelijk schaars is de “oogst” aan oorspronkelijke schouwen, slechts twee.

Ook de aanbouw uit 1975-1976 is wat de gevels betreft nog grotendeels in de oorspronkelijke staat. De vormgeving is aangepast aan de oude villa, waarbij een kantelraam en grote delen van de balustrades zijn hergebruikt. Karakteristiek voor de bouwtijd zijn de stalen ramen en deuren. De wijzigingen die tijdens deze bouwfase in het interieur van de oude villa zijn aangebracht, betreffen het dichtzetten van de vide tussen de centrale hallen en het verzelfstandigen van de vertrekken door het dichtzetten van de onderlinge verbindingen. Hierdoor verdwenen onder meer de kamers-en-suite. Ingrijpend in de functionele structuur was wel de sloop van de bediendentrap. De stalen bovenlichten in een aantal vensters daarentegen voegen zich volledig binnen het oorspronkelijke bovenlicht.

Nadat Mariahove van het Vrouwenhof was afgesplitst en in 1899 de villa was gebouwd, werd op het perceel ook een tuinaanleg gerealiseerd in landschapsstijl. Vooral aan de achterzijde is die goed behouden.

Kenmerkend is het feit dat deze tuin in zijn omsloten beplanting zich afkeert van het Vrouwenhof en de buurpercelen en zich toekeert naar de Burgerhoutsestraat. Met name de voortuin en de zijtuin tussen de villa en de Fortuinstraat zijn in de loop van de 20ste eeuw gewijzigd.

De samenhang tussen de verschillende delen van de tuin is geleidelijk onduidelijk geworden, evenals de relatie van de tuin met de villa. Sinds zowel het park van het Vrouwenhof als de tuin van Mariahove in de tweede helft van de 20ste eeuw zijn opengesteld als openbaar park, vormen ze één geheel. De relatie tussen beide parken is echter onduidelijk, vanwege de omsloten tuinaanleg van Mariahove en de Laan van België die het park van het Vrouwenhof door- snijdt. Het verbindende element wordt gevormd door de met eiken omzoomde Vrouwenhoflaan, die al in 1832 aanwezig was.

Villa Mariahove is in de hoofdvorm gaaf bewaard. Dit uit zich in het gevelbeeld en de kapvorm, de ruimtelijke indeling van het interieur en de afwerking. De belangrijkste verstoringen betreffen het dichtzetten van de vide tussen de hallen op de begane grond en de verdieping, het dichtzetten van andere verbindingen tussen verschillende vertrekken en het verwijderen van de bediendentrap.

Die dichtzettingen zijn reversibel. Enkele resten wijzen erop dat onder de recente sobere kleurstelling waarschijnlijk een rijkere, oorspronkelijke kleurstelling schuilgaat.

De nieuwe aanbouw aan de achterzijde heeft indifferente waarden, hoofdzakelijk omdat deze de relatie tussen de villa en de tuin verstoord. Verder vormen Mariahove en het Vrouwenhof binnen de bebouwde kom van Roosendaal een uniek historisch parkencomplex, waarin zich nog altijd de bijbehorende, grotendeels authentieke historische gebouwen bevinden.

Nadat in 1891 Mariahove van het Vrouwenhof was afgesplitst en in 1899 de villa is gebouwd en de tuin aangelegd, is Mariahove een zelfstandig element geworden. Dit vond plaats tegelijkertijd met de stedenbouwkundige ontwikkeling en bebouwing van de omgeving, waarin Mariahove is opgenomen.

De villa keert zich sinds de bouw als het ware af van het Vrouwenhof en toe naar de Burgerhoutsestraat. Hoewel in de loop van de 20ste eeuw zowel het Vrouwenhof als Mariahove zijn opengesteld als openbaar park, is deze karakteristiek nog steeds bepalend voor Mariahove. Met als gevolg een onduidelijke relatie tussen beide parken.

De aanleg van de Laan van België, die het park van Vrouwenhof doorsnijdt, heeft deze relatie nog onduidelijker gemaakt. Uitgangspunt voor een eventuele herbestemming is de cultuurhistorische karakteristiek van zowel Mariahove als het Vrouwenhof en hun parken. Deze karakteristiek wordt van oudsher bepaald door ruimte (openheid), groen en minimale (historische) bebouwing. Ook historisch bepaald is het feit dat beide parken naast en achter achtertuinen liggen, en deze bijna verscholen ligging is eveneens een belangrijke karakteristiek.

De koppeling tussen de parken moet gezocht worden in een nadere analyse van de tuinaanleg met beplanting en de achtereenvolgende tuinontwerpen van zowel Mariahove als het Vrouwenhof. Ook het obstakel dat de Laan van België vormt verdient een oplossing, bij voorkeur geïntegreerd met de tuinanalyses.

U kunt hier de cultuurhistorische verkenning downloaden. Dit kan enige tijd duren, tot 3 minuten. Het is zeer de moeite waard om deze verkenning eens rustig door te lezen.

Download de Cultuurhistorische Verkenning Download voor Maarten